Στο φιλόξενο blog http://blackbedlam.blogspot.com/ αναπτύχτηκε πρίν αρκετές ημέρες ένας πολύ ενδιαφέρον διάλογος για την αναγκαιότητα η μη της στρατευμένης τέχνης. Συμβάλλοντας και εγώ με την άποψη μου στο θέμα, παρουσιάζω την σημερινή ανάρτηση.
Το σύνθημα" η τέχνη για την τέχνη" έχει διχάσει τους υπέρμαχους της στρατευμένης τέχνης και τους υποστηρικτές της αντίθετης άποψης επειδή οι πρώτοι πιστεύουν ότι η τέχνη που δεν αγγίζει τη ζωή, και δεν προσφέρει τίποτα στην κοινωνία είναι άχρηστη ,με τους δεύτερους δε να ισχυρίζονται ότι αν η τέχνη εξυπηρετεί συγκεκριμένους σκοπούς δεν είναι καθαρή και επομένως δεν έχει υψηλή ποιότητα, κάτι για το οποίο δεν πρέπει κανείς να είναι απόλυτος, καθότι τα παραδείγματα στρατευμένων και άξιων δημιουργών είναι άπειρα.
Το πρόβλημα είναι ότι η στράτευση του δημιουργού σε έναν είτε πολιτικό-κομματικό είτε άλλον χώρο τον δεσμεύει νομίζω καλλιτεχνικά και τον αναγκάζει να κινείται σε πολύ στενά πλαίσια, προσπαθώντας να "ικανοποιήσει" τον συγκεκριμένο χώρο.
Και επειδή ο δημιουργός πρέπει να ασκεί κριτική με το έργο προς όλους και να μην σκέφτεται το αποτέλεσμα της κριτικής του όσο σκληρό και να είναι ,θα πρέπει να την ασκεί και προς τον χώρο που εκπροσωπεί .
Θα έχει το σθένος η θα επαναπαυθεί στις δάφνες τις κομματικής νομενκλατούρας.
Όταν αναλύει και αναδεικνύει με αυθόρμητο και πηγαίο τρόπο τα εμπόδια προς μια καλύτερη και πιο ανθρώπινη κοινωνία ,γίνεται ούτος η άλλος καθαρός εκπρόσωπος προοδευτικών δυνάμεων που υπάρχουν σε κάθε ιστορική περίοδο.
Δεν είναι ανάγκη να περιορίζει τον εαυτό του σε στενά κομματικά πλαίσια που όπως είπα τον δεσμεύον καλλιτεχνικά.
Όταν η τέχνη αγγίζει θέματα θρησκευτικά, πολιτικά η κοινωνικά γεγονότα, μπορεί να της δοθεί με την ευρεία έννοια ο όρος της στρατευμένης τέχνης στην εξυπηρέτηση και παρουσίαση υψηλών στόχων .
Με αυτήν λοιπόν την έννοια νομίζω ότι κάθε τέχνη είναι στρατευμένη.
Μην ξεχνάμε και τον κίνδυνο που ελλοχεύει πάντα στον στρατευμένο καλλιτέχνη στην προσπάθεια του να είναι πιστός στις απαιτήσεις του κομματικού-πολιτικού του φορέα, να αναπτύξει υπερβολική δεξιοτεχνία σε έναν συγκεκριμένο τρόπο δημιουργίας και να καταλήξει να μην κάνει αυθόρμητη, πηγαία τέχνη, αλλά να αναπτύσσει μια συγκεκριμένη τεχνική που ικανοποιεί τις μάζες η αλλιώς να γίνει δεξιοτέχνης η εκτελεστής παραγγελίας που δεν του δόθηκε ποτέ
Και τότε βέβαια δεν μπορούμε να μιλάμε για τέχνη, αλλά για τεχνική.
Καλή μου καλή σου μέρα.
ReplyDeleteΔιάβασα το κείμενό σου, σε συνέχεια της κουβέντας που είχαμε,απλά μεταφερθήκαμε σε άλλο σαλόνι.Στην προηγούμενη κουβέντα μας σου είχα ζητήσει να τοποθετηθείς στις θέσεις που διατύπωνα στο σχόλιό μου προς εσένα.
Ίσως δεν το πρόσεξες ίσως σε πήρα ο τροχός που μας παίρνει όλους....
Χαίρομαι που διαπιστώνω ότι σε ενδιαφέρουν αυτά τα ζητήματα και επειδή σε εκείνο το σχόλιο απαντούσα στο θέμα που είχε προκύψει σχετικά με την στρατευμένη τέχνη στο επισυνάπτω με κάποιες μικρές παρεμβάσεις.
Από τα πριν να σου ζητήσω συγνώμη για το τεράστιο κείμενο αλλά στο κάτω κάτω για να λέμε τις απόψεις μας όπως μας έρχεται δεν είμαστε εδώ;
Ποιος είναι λοιπόν ο σκοπός ύπαρξης της τέχνης.Μπορεί η τέχνη να συμβάλει στην ανάπτυξη της αγωνιστικής συνείδησης του λαού,μπορεί να αφυπνίζει συνειδήσεις,μπορεί να γίνει όπλο στα χέρια του λαού;
Αυτό οφείλει η τέχνη,αυτό είναι το χρέος της.Και όταν αυτή ζει και τροφοδοτείται από το κοινωνικό γίγνεσθαι,όταν ανδρώνεται και ταυτίζεται με τις αγωνίες του λαού, μέσα στην κοινωνία που βιώνει ο ποιητής, ο λογοτέχνης, ο καλλιτέχνης, τότε ανταποκρίνεται σε αυτές τις αγωνίες, τότε τις τραγουδά, τις ζωγραφίζει, τις εκφράζει και τις καθοδηγεί.
«Οι μαρξιστές αισθητικοί μας είπαν, ότι οι ποιητές είναι οι οργανωτές του κοινωνικού συναισθήματος. Όχι μονάχα απηχούν, όχι μονάχα αντανακλούν τα γενικότερα κοινωνικά αισθήματα, αλλά τα οργανώνουν».
Όταν κάποτε ρώτησαν τον Ρίτσο για την ποίηση απάντησε ότι:
«Η ποίηση πρέπει να είναι ένας οδηγός μάχης κι ευτυχίας, ένα όπλο στα χέρια του λαϊκού αγωνιστή και μια σημαία στα χέρια της Ελευθερίας».
Οι αστοί φοβούνται την τέχνη και άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος, που ανα τους αιώνες προσπάθησαν να κρατήσουν τα πλατιά λαϊκά στρώματα, μακρυά από την τέχνη. Γι΄αυτό κυνήγησαν τους καλλιτέχνες, στο βαθμό που δεν μπορούσαν να τους εντάξουν στις δικές τους επιδιώξεις για αποπροσανατολισμό του λαού,γιατί γνώριζαν πολύ καλά, ότι η τέχνη είναι όπλο στα χέρια των λαών.
Ποια ήταν η προσφορά στην ανάπτυξη της ίδιας της ανθρωπότητας, ποιος ήταν ο ρόλος στην ανάπτυξη των κοινωνιών του Αριστοφάνη,του Ευριπίδη,του Ρήγα,του Μαγιακόφσκι,του Άρθουρ Μίλερ,του Μπρεχτ,του Νερούδα,του Νικηφόρου Βρεττάκου,του Ναζίμ Χικμέτ,του Ρίτσου,του Βάρναλη,του Σεφέρη, του Ελύτη..............
Αλλά και σήμερα, αυτό με το οποίο είμαστε αντιμέτωποι, "το επίπεδο" του λαού, μα μήπως δεν οφείλετε στον "Πολιτισμό"με τον οποίο μας πυρπολούν.Είναι τυχαία η επιλογή των συγκεκριμένων μορφών "τέχνης" που πλασάρονται για να αποπροσανατολίζουν και να χειραγωγούν τους νέους μας, δημιουργώντας πρότυπα από το εικονικό λαϊφ στάϊλ;
Έτσι όμως γίνονται ακίνδυνοι οι νέοι, που φέρουν την επανάσταση έτσι και αλλιώς εντός τους.
Ένας λαός απολίτιστος, ένας λαός χωρίς ποιητές, χωρίς λογοτέχνες, είναι καταδικασμένος.
σε συνέχεια του προηγούμενου.
ReplyDeleteΟ Ελύτης ήταν που είχε πει:
"Δεν λυπάμαι τους ποιητές που έμειναν χωρίς κοινό,λυπάμαι το κοινό που έμεινε χωρίς ποιητές".
Στις σημερινές ανάγκες εκφράζεται η άποψη ότι :"Η εξέγερση θα έρθει έτσι και αλλιώς....από συνειδητοποίηση ή από ανάγκη δεν ξέρω"
Το θέμα είναι πιο θα είναι το αποτέλεσμα μιας εξέγερσης από ανάγκη και όχι από συνείδηση.Και σε αυτό θα έπρεπε να παίξουν τον ρόλο τους οι ποιητές μας, οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Να συμβάλουν με την οργή τους, τον καταγγελτικό τους λόγο, τον λόγο που θα έδινε δύναμη στον καταπιεσμένο λαό, που θα δυνάμωνε την θέλησή του και την αποφασιστικότητά του και θα συνέβαλε ώστε αυτή η ανάγκη να μεταλλαχθεί και σε συνείδηση.
Μπορεί οι άνθρωποι των τεχνών, να σιωπούν όταν πρέπει να μιλήσουν, όταν πρέπει να εμπνεύσουν; Το έχουν αυτό το δικαίωμα; Όταν ο καλλιτέχνης δεν ποιεί τέχνη για τον εαυτό του αλλά για το κοινό του, με τους στόχους που περιγράψαμε παραπάνω.Όχι τέτοιο δικαίωμα δεν το έχει,δεν είναι ο ρόλος του αυτός.
Κάποτε, για τον ρόλο που έπαιξε ο λόγος των συγγραφέων και των ποιητών των καλλιτεχνών, την περίοδο του πολέμου και της κατοχής, ο Νίκος Γκάτσος είχε πει:
Οι καιροί έκαναν την τέχνη "ΜΑΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ"
Ας ελπίσουμε ότι οι ανάγκες θα γεννήσουν τους ποιητές μας, τους τραγουδοποιούς μας, τους εκφραστές της αγωνίας μας, των αγώνων και της διεξόδου μας.
Και όπως λέει και ο Βάρναλης θα είναι:"ΤΕΚΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΚΑΙ ΩΡΙΜΟ ΤΕΚΝΟ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ"
Εκείνο που πρέπει να είναι ξεκάθαρο στο μυαλό μας είναι, μας αρέσει ή όχι,ότι ζούμε σε μια ταξική κοινωνία.
Είμαστε οι "από δω" και "οι από κει".Ο εργαζόμενος και καταπιεζόμενος λαός και, από κει, οι εκμεταλλευτές της εργατικής δύναμης.
Ζούμε σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και δεν χρειάζεται να πούμε βέβαια ποιοι είναι οι εκμεταλλευτές και ποιοι τα θύματά τους.Ε λοιπόν σε αυτήν την κοινωνία, πρέπει ο καθένας μας να αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει.
Όταν μιλάμε για στρατευμένη τέχνη, δεν εννοούμε να παίρνει εντολές από κομματικούς μηχανισμούς,δεν είναι φερέφωνο κομματικών δογμάτων,δεν συνθηματολογεί.
Ό καλλιτέχνης απαιτείται να έχει ξεκαθαρίσει, στην υπηρεσία τίνος έχει εντάξει την τέχνη του.Με ποιους είναι τέλος πάντων και με το έργο του να στηρίζει τον άνθρωπο να υμνεί την φύση και να έχει ήθος,να καταγγέλλει ότι τραυματίζει την κοινωνία ότι απαξιώνει την ζωή και τον άνθρωπο.Να είναι με λίγα λόγια κοινωνική.Αυτή η τέχνη είναι στρατευμένη στο πλευρό του ανθρώπου και αν δεν ανταποκρίνεται σε αυτές τις αρχές, τότε είναι εντεταλμένη,παραδομένη και είναι τέχνη για την τσέπη και για τα συμφέροντα των χρηματιστηρίων της τέχνης.
Αγαπητή φίλη!
ReplyDeleteΞαναδιάβασα το κείμενο σου και σέβομαι απόλυτα την άποψη σου για την λεγόμενη και στρατευμένη τέχνη. Από την πλευρά μου θα ήθελα να κάνω τις εξής επισημάνσεις, που αντικατοπτρίζουν και την άποψη μου, που δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει περίπτωση να διαπράττω μέγα λάθος, αλλά δέξου και μία διαφορετική προσέγγιση που αν και λανθασμένη για σένα ,μπορεί να προσθέτει κάτι στον διάλογο.
Εξάλλου για το θέμα της τέχνης και της χρησιμότητας της ,έχει χυθεί άπειρο μελάνι.
Εμείς αποκλείεται να μπορέσουμε να το διασαφηνίσουμε πλήρως ,απλώς εγω και μετά το κείμενο που μου έστειλες κατανοώ πλήρως που είναι η διαφορά μας.
Η διαφορά μας νομίζω έγκειται στην στόχευση της τέχνης, που εσύ τοποθετείς αποκλειστικά(αυτό κατάλαβα εγώ αλλά μπορεί και να σε ερμηνεύω λανθασμένα) στην αφύπνιση των μαζών ,ενώ εγώ θεωρώ ότι δεν είναι αυτός ο αποκλειστικός ρόλος της.
Αν από το έργο των δημιουργών προκύψει και αυτό, ευχής έργων.
Εγώ φοβάμαι τους στρατευμένους καλλιτέχνες γιατί θεωρώ ότι η στράτευση τους θολώνει την όραση τους, νοθεύει την κρίση τους, στομώνει την έκφραση τους, ενώ εσύ θεωρείς ότι στρατευμένοι σε μια ιδεολογία μπορούν με την τέχνη τους να αφυπνίζουν τις συνειδήσεις των ανθρώπων.
Καλή μου φίλη, έτσι είναι η ζωή και αυτή είναι η ομορφιά της, δηλαδή αυτή η διαφορετικότητα της ανθρώπινης σκέψης που έκανε τον άνθρωπο να προχωρήσει μπροστά.
Εξάλλου όπως είπε και ο Ρ.Ρολάιν η" τέχνη αναπτύσσεται μέσα στη ζωή" και η ζωή, προσθέτω εγώ, βρίσκει τρόπο να άρει τα αδιέξοδα.
Να είσαι καλά και σε ευχαριστώ για τον διάλογο που έχουμε.
Δεν θα είναι εξάλλου ο τελευταίος, γιατί τα θέματα που θίγεις στο blog σου θα είναι σίγουρα πηγή και μελλοντικών συζητήσεων.
Εγώ εδώ είμαι να τα λέμε.
'Εχω τη γνώμη ότι ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι στρατευμένος. Καλλιτέχνης θα πει αυθόρμητος, που εκφράζει συναίσθημα, ψυχική διάθεση, ανεξαρτησία. Ο στρατευμένος καλλιτέχνης θα μπορούσε να είναι διαφημιστής, αλλά ΄΄οχι καλλιτέχνης. Γενικά, κάθε είδους στράτευση που σκοτώνει τον αυθορμητισμό δεν μπορεί να είναί τέχνη. Κάτι άλλο ίσως, αλλά όχι τέχνη!
ReplyDeleteΠρος Epicuros:
ReplyDeleteΝα γιατί και εγώ διαρρηγνύω τα ιμάτια μου(κοινώς σκίζω τα ρούχα μου) αγαπητέ φίλε.
Για τον αυθορμητισμό και την ανεξαρτησία των δημιουργών μιλάω ,που νομίζω ότι χάνεται με την κάθε είδους στράτευση.
O καλλιτέχνης πρέπει να δημιουργεί χωρίς να" φωτογραφίζει" τους αποδέκτες.
Αν το έργο συγκινήσει και ξεσηκώσει της μάζες, θα είναι ευχής έργον.
Αυτοσκοπός να μην είναι.
Η τέχνη, με την ευρύτερη έννοια, είναι η αυθόρμητη και υποκειμενική έκφραση της φαντασίας και κατανόησης της καθημερινότητας ενός έκαστου. Ο δημιουργός τέχνης όταν εκφράζετε στρατευμένα δεν κάνει τέχνη αλλά εκτελεί τη παραγωγή μιας αυθαίρετης με τη ροπή του φυσικού κόσμου παραγγελίας. Η τέχνη δεν αφυπνίζει, η τέχνη ταΐζει την κριτική σκέψη. Η κριτική σκέψη είναι ο τροχός της πορείας στην αφύπνιση και δράση.
ReplyDeleteΗ τέχνη για μένα πρέπει να είναι ελεύθερη.Κάθε στράτευση ''αλυσοδένει'' τον καλλιτέχνη εκτός και αν πιστεύει και εκφράζει το χώρο που είναι στρατευμένος. Η τέχνη προέρχεται από την έμπνευση που παίρνει '' σάρκα και οστά'' στα χέρια του δημιουργού.Το αποτέλεσμα κρίνεται αλλά σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει το έργο να είναι ελεγχόμενο, προδιαγεγραμμένο.
ReplyDeleteΦυσικά ο καλλιτέχνης είναι ένας άνθρωπος που επηρεάζεται από την καθημερινότητα και εμπνέεται από αυτήν. Μπορεί με τα έργα του να θέλει κάτι να πει , να σατιρίσει, να καυτηριάσει, να διδάξει, να κατευθύνει αλλά πρέπει να είναι επιλογή του δημιουργού και όχι κατόπιν ''παραγγελίας''!!!
Καλημέρα
μμμ.. συμφώνησα μαζί σου.. ή μαλον κάληψες ένα μέρος από αυτά που ήθελα να πω στα σχόλια της αγαπητής ΒΒ.. έτσι κι ήλθα στο προηγούμενο να σε δω κι από κοντά.. :):)
ReplyDeleteπάω πάλι στης ΒΒ να δω τις ενελήξης.. φαίνεται έχασα επισόδια :):)
την καλησπέρα μου :):)